Walerian Cerkaski urodził się 15 października 1887 roku w Mogilnie. W 1910 r. przeniósł się do Szubina gdzie wraz siostrą Heleną otworzył sklep galanteryjny.
<!** Image 2 align=right alt="Image 96092" sub="Walerian Cerkask / Fot. Archiwum Muzeum Ziemi Szubińskiej
">Następnie kupił dom przy dzisiejszej ulicy 3 Maja i założył firmę Rolnik zajmującą się skupem i sprzedażą zboża, nasion i nawozów. Prowadził także drukarnię i roszarnię. W 1919 r. poślubił Florentynę Redelbach z Szubina, z którą doczekał się syna Henryka.
Udział w powstaniu
W listopadzie 1918 r. stał na czele ruchu wyzwoleńczego w Szubinie. Wraz z Franciszkiem Alwinem, Józefem Siuchnińskim, Władysławem Małkiem kilkakrotnie udawał się do Łabiszyna i Inowrocławia, aby nawiązać kontakt z istniejącymi tam organizacjami podziemnymi działającymi pod pozorem Rad Robotniczo-Żołnierskich. Uczestniczył w wiecu w Domu Polskim 17 listopada, w tym dniu mieszkańcy Szubina zawiązali Radę Robotniczo-Żołnierską. Podczas Rady 28 listopada 1918 r. Walery Cerkaski zażądał od burmistrza Blocka złożenia urzędu.
Po wybuchu powstania w Poznaniu Cerkaski znalazł się w grupie tzw. „młodych”, którzy nie chcieli układać się z Niemcami. To nastawienie doprowadziło do pierwszych starć powstańczych w Szubinie 2 stycznia 1919 r. Jako powstaniec służył w piechocie w stopniu szeregowca i brał udział w walkach o Szubin i okoliczne miejscowości na odcinku frontu północnego.
Niemcy pamiętali
<!** reklama>Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, Walery Cerkaski zaangażował się w pracę Rady Miejskiej w Szubinie. W 1929 r. wszedł w jej skład. Należał do aktywnych działaczy Narodowej Demokracji w Szubinie. W 1922 r. wstąpił do Towarzystwa Powstańców i Wojaków. Był też członkiem i prezesem Bractwa Strzeleckiego.
<!** Image 3 align=left alt="Image 96092" sub="Zdjęcię z uroczystości rodzinnej szubińskiego patrioty około 1937 roku
">Wojska niemieckie wkroczyły do opustoszałego Szubina we wtorek 5 września 1939 r. Niepewny los czekał byłych powstańców wielkopolskich, którzy byli dobrze znani mniejszości niemieckiej z okresu międzywojennego. Powstańcy byli zatrzymywani i trafiali do obozu urządzonego na terenie Wojewódzkiego Zakładu Wychowawczego w Szubinie. Trafił tam też Walery Cerkaski. Jego los był przesądzony, a dopełnił się na żydowskim cmentarzu w Żninie, gdzie razem z innymi został zamordowany 24 listopada 1939 r. Gdy zaczęły się niepowodzenia niemieckie na wszystkich frontach, oprawcy rozpoczęli akcję zacierania śladów po swoich zbrodniach. Zbiorową mogiłę ekshumowano, następnie ciała przewieziono do Zielonowa i tam spalono na stosie. Po wojnie zwłoki powstańców zostały przeniesione na szubiński cmentarz i uroczyście pochowane w lipcu 1945 roku.
