Niespokojne linie falują

Bogato zdobione elewacje, po których wiją się niezwykłe, stylizowane rośliny i z których na przechodnia spoglądają pełne ekspresji twarze - tajemniczych kobiet o długich włosach, mitycznych bogów i herosów.

Dużo tu falujących linii, obłych kształtów - w zarysie portali, okien, wykuszy. Kunsztowne są też detale: klamki, balustrady schodów. Sporo jest pięknych okien, także z witrażami. Ale może być też inaczej, po wiedeńsku: z przewagą prostych figur i brył geometrycznych - prostokąta, kwadratu, koła, prostopadłościanu i kuli - deseni szachownicowych, rytmicznego powtarzania motywów.

Secesja. Ten niezwykly styl, obejmujący różne sztuki piękne, w tym użytkowe, i w różnych krajach różnie zwany (na przykład Art Nouveau, Jugendstil, Sezessionsstil, Stile floreale) rozwijał się na przełomie XIX i XX stulecia.

„Styl ten posługiwał się głównie linią, zwłaszcza linią falistą o niespokojnym rytmie. (...) Lubował się w asymetrii, w tym, co pionowe, smukłe, lekkie i przezroczyste, w wielkich, pustych powierzchniach, w bladych, stłumionych lub łagodnie mieniących się tonach. (...) Uwielbiał świat organiczny. Pragnął ukształtować estetycznie całe nasze otoczenie, przepoić pięknem życie powszednie” - pisał Mieczysław Wallis w swojej książce „Secesja” (cytat za „Mieczysławem Porębskim).

<!** reklama>

Na ziemiach polskich ten styl rozgościł się dość szybko. Nowe prądy napłynęły z Niemiec, Austrii i Francji.

W architekturze secesja różne ma oblicza, niekiedy łączy się z elementami stylów historycznych, z rozwiązaniami nawiązującymi do gotyku, baroku. Niekiedy czerpie z folkloru. Secesyjne kamienice zdobiono czasem ceramiką, także nawiązującą do sztuki ludowej.

Mamy w Polsce dużo zabytków w stylu secesyjnym - od Starego Teatru w Krakowie, przez niesamowitą Kamienicę pod Żabami w Bielsku-Białej, po liczne domy w Bydgoszczy. A gdyby podążyć szlakiem secesji do sąsiadów i „sąsiadów naszych sąsiadów”, natrafimy na przykłady pokazujące, jak różne, zależnie od rodzimych upodobań, secesja miała wersje.

Zachwycimy się secesją czeską (z Czech wszak wywodził się jeden z najsłynniejszych twórców tego nurtu w sztukach plastycznych, malarz i grafik Alfons Mucha), a jej niezwykłe przykłady znajdziemy nie tylko w Pradze, ale i w mniejszych miejscowościach. Na przykład w przygranicznym Decinie w Czeskiej Szwajcarii, gdzie stoi oryginalna „mauretańska” secesyjna synagoga.

Również u bratanków secesja zachwyci nas nie tylko w stołecznym Budapeszcie, ale i na przykład w stutysięcznym Kecskemet, gdzie znajdziemy jej olśniewające przykłady. Secesyjny jest tam ratusz z fasadą z różowego piaskowca i najsłynniejsza budowla miasta - Zdobny Pałac projektu Gezy Markusa, udekorowany roślinnymi motywami, wzorowanymi na ludowych haftach. Piękne są również wnętrza tego gmachu, który mieści dziś miejską galerię sztuki.

Budowli w stylu narodowej secesji zobaczymy w tym węgierskim ośrodku kulturalnym i naukowym więcej.

Nawiązujące do folkloru oblicze secesji odajdziemy również we Lwowie. Dekoracja gmachu Ukraińskiego Towarzystwa Ubezpieczeniowego „Dnister” czerpie ze sztuki huculskiej, a na elewacji innego śródmiejskiego domu zobaczymy huculskie kafle.

Prawdziwy zachwyt miłośnika secesji wzbudzi pięknie odrestaurowany secesyjny kwartał w łotewskiej Rydze. Wśrod projektantów tamtejszych imponujących domów był architekt Michaił Eisenstein, ojciec Sergieja Eisensteina, radzieckiego reżysera filmowego, twórcy m.in. „Pancernika Potiomkina”.

Zobacz galerię: Niespokojne linie falują