„Brali” pogańskie głowy i chrzcili je. W Bierzgłowie weźmiesz lekcję historii [zdjęcia]

Zobacz wideo: Smaki Kujaw i Pomorza sezon 2 odc. 41 - Grębocin

Nawet w grudniu miło jest pohulać na rowerze wraz z wiatrem po pięknej kujawsko-pomorskiej ziemi, odwiedzić miejsce dawno nie odwiedzane. Toteż przed tygodniem opisałem położony na północnej krawędzi nad Pradoliną Toruńsko- Eberswaldzką Zamek Bierzgłowski, a teraz jedziemy asfaltową drogą do odległej o 3 km na północ wsi Bierzgłowo.

Pierwotnie zwała się Birgelow i znalazła się na kartach historii pod datą 1263 jako należąca do zamku. Wzmiankę zawdzięczamy pierwszemu biskupowi chełmińskiemu Heidenrykowi, który zawarł układ z władzami zakonu krzyżackiego w sprawie płacenia dziesięcin z majątków bierzgłowskich.

Nawracali pogan

Nazwa ewoluowała zarówno w języku niemieckim jak i polskim.

Według ks. Frelichowskiego Bierzgłowo wzięło nazwę dosłownie od brania głów, jako że w tym miejscu Krzyżacy nawracali na wiarę chrystusową pogańskich dotąd Prusów.

Rowerem do Zamku Bierzgłowskiego. Grudniowy wiatr go nie obronił [zdjęcia]

Wcześniej rycerze zakonni zdobyli trzy graniczne grody obronne Prusów, a ich załogi wycięli w pień.
Ksiądz Frelichowski powołał się w swym opisie z roku 1881 na akta wizytacji kanonika Jana Strzesza przeprowadzonej w XVII wieku. Kanonik pisał, że w roku 1668 istniała jeszcze pierwotna kaplica (przekształcona na zakrystię), w której znajdował się prastary drewniany ołtarz.

W mrokach dziejów

Ludzie osiedlali się na bierzgłowskiej ziemi znacznie wcześniej niż plemiona pruskie – poczynając od XIX wieku archeolodzy zlokalizowali tu 21 stanowisk z młodszej epoki kamiennej, żelaza i brązu.

W roku 1898 na jednym z pól znaleziono wczesnośredniowieczny skarb ukryty – jak to opisano - w naczyniu równolegle żłobkowanym i worku płóciennym. Były to różne ozdoby, a także 520 monet niemieckich, arabskich, czeskich i angielskich wybitych między 894 a 1039 rokiem.

Kościelne mury w górę

Pierwsza wzmianka o powstałym pod koniec XIII wieku kościele pw. św. Wawrzyńca w Bierzgłowie pochodzi z roku 1319. Zawdzięczamy ją kolatorowi papieskiemu, który informował o wakacie na stanowisko plebana. Zadaniem kolatora było m.in. przedstawianie biskupowi kandydatów na wakujące stanowisko.

Pierwszym patronem kościoła był jak wspomnieliśmy św. Wawrzyniec, zapewne do roku 1670, a później otrzymał wezwanie Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny.

Mury powstały ze zbieranych na okolicznych polach kamieni i tylko u schodkowych szczytów oraz w obudowach drzwi wejściowych i okien podbudowane zostały cegłą. Tu ciekawa rzecz – okna wychodzą na południe. Dwa dodatkowe, mniejsze znajdują się tylko w szczytowej ścianie zachodniej.

Kamienne mury świadczą zwykle o bardzo starym rodowodzie budowli i tak też jest w tym przypadku – to jedna z najstarszych świątyń wiejskich na ziemi chełmińskiej.

Kujawsko-Pomorskie. Te wspaniałe i... zrujnowane zamki krzyżackie w regionie [zdjęcia]

Według źródeł krzyżackich, wieś bardzo ucierpiała podczas wojny z Polską w latach 1409-1410 i jeszcze w roku 1428 była całkowicie opuszczona. Gdy po wojnie trzynastoletniej (1466 r.) Krzyżacy zostali zmuszeni do oddania Polsce dużych połaci swych ziem, Bierzgłowo znalazło się w granicach Korony. W roku 1520 król Zygmunt Stary przekazał wieś w posiadanie Toruniowi.

Barokowe wyposażenie

Zawieruchy dziejowe, zwłaszcza wojny polsko-krzyżackie, sprawiły iż z pierwotnego gotyckiego wyposażenia nic się nie zachowało.
Podczas potopu szwedzkiego (XVII w.) z kościoła skradziono kielichy, zaś podczas pierwszej wojny światowej władze pruskie zabrały do Chełmży piszczałki organowe oraz dzwon. Podczas okupacji niemieckiej zabrano cztery dzwony, sztandary kościelne oraz należące do różnych stowarzyszeń, ograbiono też bibliotekę parafialną.

Ale i wyposażenie, które możemy oglądać dziś robi wrażenie – to pamiętające najstarsze czasy reprezentuje epokę baroku. Mowa o ołtarzu głównym i dwóch bocznych oraz nieco młodszej chrzcielnicy.

Stary wiatrak znów jest nowy

Na górce po drugiej stronie szosy Łążyn – Łubianka widnieje 14-metrowy drewniany wiatrak – koźlak z roku 1867. Prowadzi doń ścieżka i mostek nad niewielkim strumieniem.

Wiatrak działał do roku 1958 i odtąd niszczał. Jego ostatni właściciele – rodzina Waltrów – przekazała obiekt wraz z działką tutejszej parafii. Wiatrak odbudowano dzięki funduszom europejskim i od roku 2011 przeznaczono mu wraz z otaczającym go ogrodzonym terenem funkcje edukacyjne – ekologiczną i historyczną. Jest tu m.in. piec chlebowy.

Wiatrak wpisany na listę zabytków województwa kujawsko - pomorskiego jest w pełni działającym urządzeniem.