Żurawie coraz częściej zimują w Polsce. Te ptaki są symbolem mądrości, wierności i lubią tańczyć. Sprawdź, gdzie możesz spotkać te ptaki

Żurawie to piękne ptaki, kojarzone powszechnie z długowiecznością (żyją nawet 40 lat), mądrością i wiernością. Wyglądają wyjątkowo elegancko i poruszają się z wdziękiem, szczególnie podczas chętnie wykonywanych przez nie tańców.

W Polsce żyje przede wszystkim żuraw zwyczajny, znany też jako żuraw szary i żuraw popielaty (Grus grus), choć sporadycznie mogą też zalatywać inne gatunki, jak żuraw stepowy oraz kanadyjski, są to jednak bardzo rzadkie przypadki. Natomiast znane m.in. z japońskiej sztuki żurawie mandżurskie można u nas podziwiać tylko w ogrodach zoologicznych.
Szacuje się, że nawet 20% europejskich żurawi zwyczajnych mieszka w Polsce, a liczbę par lęgowych ocenia się na 20-22 tysiące. Te ptaki są pod ochroną.

Żurawie to duże ptaki – są większe od bocianów, choć mają podobne, długie nogi, ale w czarnym kolorze. Ciało żurawi jest smukłe, a jego długość to 95-120 cm z imponującą rozpiętością skrzydeł, sięgającą nawet ponad 2 metrów. Niebagatelna jest też masa ptaków, wahająca się od 4,5 do 6 kg (samice są drobniejsze od samców).

Ciało jest pokryte szarymi piórami, ciemniejszymi na grzbiecie i kuprze. Bardziej kolorowa jest głowa żurawi – z czarną szyją i plamą na potylicy, przedzielonymi białym pasem biegnącym od oczu po bokach szyi. Na górnej części głowy widoczna jest karminowa plama, która jest związana z charakterem, a przede wszystkim agresywnością danego ptaka (jak podaje dr A. Kruszewicz).

Najbardziej charakterystycznym elementem w wyglądzie żurawia jest pióropusz zdobiący kuper ptaka, często mylony z jego ogonem. Pióropusz to wydłużone lotki trzeciego rzędu, a właściwy ogon jest schowany pod nimi. – zaznacza portal lasy.gov.pl

Żurawi niestety nie możemy spodziewać się w ogrodzie – to płochliwe i nieśmiałe ptaki, ale jeśli mieszkamy lub jeździmy w okolice, gdzie są podmokłe łąki, jak najbardziej mamy szansę na spotkanie i obserwację – z daleka – tych ptaków. Żurawie chętnie gniazdują też na mokradłach wśród lasów, torfowiskach, podmokłych brzegach rzek. W Polsce można je spotkać na terenie całego kraju, jeśli tylko mają odpowiednie warunki do dyspozycji. A tych niestety jest coraz mniej w związku z osuszaniem terenów, ale też coraz częstszymi suszami.

Polecamy też: Zimowe zaloty już trwają! Dla kaczek krzyżówek to najlepszy czas na zdobycie partnera. Sprawdź, jak żyją te wszędobylskie ptaki

Jeszcze do niedawna żurawie regularnie migrowały, odlatując do południowej Europy i północnej Afryki. W ostatnich latach jednak zauważono, że coraz więcej tych ptaków zostaje na zimę. Jak czytamy w Monitoringu Ptaków Polski:

Podczas tegorocznej edycji MZPW obserwatorzy stwierdzili łącznie 5805 osobników na 118 obiektach (spośród 558 kontrolowanych). Zgodnie z oczekiwaniami najwięcej żurawi zimowało w zachodniej Polsce (Ziemia Lubuska, Pomorze Zachodnie, Dolny Śląsk), a rekordową koncentrację niespełna 4000 ptaków stwierdzono w Parku Narodowym Ujście Warty. Gatunek stwierdzono jednak w niemal wszystkich regionach, w tym na wielu stanowiskach we wschodniej części kraju (np. 41 osobników w Dolinie Dolnego Bugu).

Dodajmy, że jeszcze w latach 90. XX wieku było to kilkanaście zimujących osobników! Ptaki, które zimują w Polsce, nie narażają się na niebezpieczeństwa związane z dalekim przelotem, są też blisko miejsc lęgowych. Z drugiej strony zagrażają im ataki zimy i mrozów.
Ponadto do Polski na zimę przylatują ptaki ze Skandynawii, Litwy, Łotwy i Estonii.

Żurawie, które zdecydują się na odlot, późnym latem zbierają się w stada. Podróżują w charakterystycznych kluczach (ptaki zamieniają się w ich miejscami, dzięki czemu prowadzące mniej się męczą). Na południe lecą niespiesznie, zatrzymując się nawet na nieco dłuższe postoje. W wybranych – i odwiedzanych corocznie – najlepszych „miejscówkach” może zgromadzić się nawet kilka tysięcy ptaków. Powroty odbywają się już bez takich dłuższych przystanków, bo ptaki spieszą się, by zająć dobre miejsca lęgowe. Po Polski wracają nawet w lutym, a ich klangor uważano za zwiastun wiosny.

Żurawie łączą się w trwałe pary, jednak w okresie godów odbywają się ich piękne i pełne gracji tańce, mające oczarować partnerów. Ale taniec żurawi nie jest tylko godowym rytuałem. Jak czytamy w portalu lasy.gov:

Młodym taniec pomaga w rozwoju fizycznym i wprowadza w życie społeczne. Dla dorosłych singli to niezbędny element oczarowania wybranki. Dla już dobranych w pary to sposób na zaimponowanie partnerce i utwierdzenie jej w przekonaniu, że dokonała właściwego wyboru. Żurawie bowiem najczęściej łączą się w pary na całe życie. Jeśli taniec rozpoczyna samiec w miejscu, gdzie zebranych jest więcej osobników, natychmiast przyłączają się do niego pozostałe ptaki. Składają się na niego ukłony, podskoki, trzepotanie skrzydłami, podlatywanie i marsz z rozpostartymi skrzydłami. Cały obraz uzupełnia podrzucanie do góry patyczków, trawy lub innych małych obiektów, które ptaki znajdą na swojej drodze. Podczas tańca para stale nawołuje się klangorem, który można usłyszeć w odległości nawet kilku kilometrów.

Żurawie budują gniazda na terenach otoczonych wodą (niektóre można podglądać dzięki kamerom instalowanym np. przez nadleśnictwa czy Lasy Państwowe). Jaja wysiadują na zmianę samiec i samica, a kiedy wylęgną się młode – które są najczęściej dwa – każde z rodziców zajmuje się jednym młodym. Co ciekawe, w najmłodszym okresie pisklęta są agresywne wobec siebie, prawdopodobnie stąd potrzeba trzymania rodzeństwa w pewnej odległości.

Ptaki wykluwają się po około miesiącu, a pod opieką rodziców pozostają do jesieni, kiedy rodziny łączą się w większe stada. Młode zyskują możliwość latania po nieco ponad dwóch miesiącach. Co ciekawe, w tym czasie również ich rodzice słabo latają, bo zmieniają pióra. Dlatego w tym okresie są szczególnie ostrożne, a gniazda lokują w niedostępnych miejscach.

Czytaj także: Mysikrólik to najmniejszy ptak Polski. Jest bardzo dzielny i buduje ciekawe gniazda. Poznaj tego ptaka

Żurawie wydają głośny, modulowany dźwięk zwany klangorem (tak nawołują się m.in. podczas przelotów, ale oznaczają też terytorium po przylocie), lecz na ziemi przeważnie porozumiewają się krótszymi dźwiękami (to dość „rozgadane” ptaki). Wśród wydawanych dźwięków można rozpoznać charakterystyczne „gruuu, gruuu”, od którego pochodzi łacińska nazwa tych ptaków (Grus grus). Niektórzy wiążą też z nim pochodzenie imienia Grażyna (które stworzył Adam Mickiewicz od litewskiego słowa graži – piękna; ale przecież piękno jak najbardziej kojarzy się z tymi ptakami).

Żurawie są wszystkożerne. Chętnie zjadają nasiona roślin oraz owoce, ale także zielone części. Jadłospis uzupełniają owady, mięczaki i drobne kręgowce.

Wybrane źródła
ekologia.pl
Kruszewicz, A., Ptaki Polski od A do Ż, Warszawa 2010
lasy.gov.pl
Monitoring Ptaków Polski
Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków