Wróble to popularne ptaki, ale jest ich coraz mniej i liczą na naszą pomoc. Jak zadbać o wróble i mazurki i czym różnią się te ptaki?

Wróbel domowy to jeden z najlepiej rozpoznawanych i do niedawna pospolitych ptaków. Choć i tak nadal występują powszechnie, to ich populacja się zmniejsza.

Pomimo że często wydaje nam się, że wróbla łatwo zidentyfikować, w rzeczywistości często mylimy je z ich kuzynami, czyli mazurkami.

Wróbel domowy, znany też jako wróbel zwyczajny (Passer domesticus) to niewielki ptak o stosunkowo krępym ciele. Dorasta do 16-18 cm długości i waży od 20 do 39 g. Wygląd samic i samców różni się wyraźnie. Samice mają szaro-brązowe upierzenie, z paskowaniem na grzbiecie i skrzydłach. Natomiast samce mają pióra w podobnej tonacji kolorystycznej, ale odróżnia je brązowe ubarwienie piór na wierzchu ciała i pręga na policzkach w tym kolorze. Na głowie widoczna jest szarą „czapeczka”, a na piersi – ciemniejszy śliniak. Te dodatkowe kolory mają „robić wrażenie” na samicach i poza okresem lęgom bywają nieco wyblakłe.

Wróbel mazurek, znany też jako wróbel polny (Passer montanus), jest podobny do samca wróbla domowego, ale dość łatwy do odróżnienia, jeśli tylko wiemy, na co zwrócić uwagę. A należy spojrzeć na „czapeczkę”, która u mazurków jest brązowa. Dodatkowo na ich policzkach widoczne są ciemne plamy, a na skrzydłach mają dwa jasne, poprzeczne paski (u wróbla zwyczajnego jest tylko jeden). Samice i samce wyglądają tak samo. Ponadto mazurki są nieco mniejsze.
Mazurki i wróble domowe mogą krzyżować się ze sobą i niekiedy spotyka się pary mieszane tych ptaków.

Polecamy też: Drozd śpiewak ukoi nerwy i zje ślimaki. Sprawdź, co zrobić, żeby zamieszkał w ogrodzie

Wróble chętnie żywią się nasionami różnych roślin – należą do nich zboża, ale też przeróżne dzikie rośliny, często uznawane przez nas za chwasty. W dzikich roślinach bardziej gustują mazurki. Jedną z ich ulubionych roślin jest rdest ptasi, z którym często walczymy w ogrodach. Ale nie gardzą też nasionami traw, komosy, szczawiu, gwiazdnicy i innych roślin. Mogą też podjadać młode liście roślin oraz niektóre owoce.
Jednak w okresie karmienia młodych najważniejszym pokarmem wróbli i mazurków stają się owady – to właśnie nimi karmią młode, wyjadając przy okazji mnóstwo ogrodowych szkodników roślin oraz innych dokuczliwych owadów.

Wróble są kiepskimi lotnikami i nie odlatują na zimę. Choć jest to dla nich trudna pora roku, bo wróbel domowy pochodzi z terenów Azji południowo-zachodniej, a w Europie i na wielu innych terenach, rozprzestrzenił się wraz z pierwszymi rolnikami, którzy uprawiali zboża (podstawowe rośliny zbożowe zostały udomowione właśnie na Bliskim Wschodzie).
Choć wróble latają wyłącznie na krótkie dystanse, jak czytamy w portalu jestemnaptak.pl, w pewnym stopniu nauczyły się „korzystać” z ludzkich środków transportu:

[Wróbel], towarzysząc człowiekowi, dotarł niemal do wszystkich zakątków świata i posiadł niezwykłą zdolność adaptacji. Podróżował na statkach i w pociągach – dzisiaj lata samolotami i jeździ tirami.

Mazurki przed zimą budują „zimowe gniazda” lub korzystają z tych zwykłych, które zapewniają im nieco ciepła. Ptaki zajmują też puste w tym okresie budki lęgowe. W zimne dni wróble zaczynają przypominać puchate kulki, przycupnięte na gałązkach krzewów. Nastroszone pióra chronią przed zimnem, a bezruch pozwala zaoszczędzić energię.

Wróble domowe i mazurki chętnie żyją w luźnych koloniach, ale tworzą też monogamiczne pary. Z tym że małżeńska wierność nie jest ich najmocniejszą stroną i często zdarzają się zdrady.
Gniazda budują samce i samice. Często zakładają je w załomach murów, w szczelinach pod okapami dachów czy w otworach wentylacyjnych stropodachów. Ale wykorzystują też dziuple i inne zakamarki. Bywa, że zajmują opuszczone gniazda jaskółek, albo wprowadzają się do gniazd bocianich, wijąc swoje w ich dolnych partiach. Mazurki zakładają gniazda tylko w miejscach osłoniętych, wróble zwyczajne – również w gęstych krzakach. Jest to związane z różną formą ich gniazd. Te należące do mazurków mają formę czarki, natomiast do wróbli domowych – przypominają luźną kulę, z wejściem z boku.

Polecamy: Zawieś budkę lęgową dla wróbli i mazurków. Sprawdź, jakie powinna mieć wymiary i na co zwrócić uwagę

Od wiosny do późnego lata wróble i mazurki mogą mieć około trzech lęgów. Pisklęta, których najczęściej jest kilka, wylęgają się po około dwóch tygodniach, po kolejnych kilkunastu dniach opuszczają gniazda, ale jeszcze przez pewien okres są dokarmiane. Pisklęta w gnieździe karmią oboje rodzice, natomiast późniejszym dokarmianiem najczęściej zajmuje się ojciec, bo matka szykuje się już do kolejnego lęgu.

Sprawdź też: Jakie sikorki odwiedzają ogrody? Co jedzą te ptaki i czy odlatują na zimę? Poznaj gatunki i zwyczaje tych ptaków

Wróble i mazurki to ptaki wyjątkowo związane z człowiekiem i rolniczym krajobrazem, który do niedawna był naszą domeną. Jednak tych ptaków zaczęło ubywać na skutek różnych zmian cywilizacyjnych (dotyczy to głównie wróbla domowego). Nie pożywią się już ziarnem wysypywanym na podwórkach dla zwierząt, czy owsem dla koni, który był łatwo dostępny także w miastach. Trudno im znaleźć nasiona dzikich roślin, bo pozbywamy się ich jako chwastów. Nie zawsze też mogą wyżywić pisklęta, bo zwalczamy owady pestycydami. Ocieplając domy, likwidujemy miejsca lęgowe.

Jeśli nie chcemy, żeby w naszym otoczeniu zabrakło poczciwych „ćwirków”, możemy sporo zrobić.

• Zimą warto je dokarmiać. Docenią wszelkie ziarna zbóż, łuskany słonecznik, kasze, płatki owsiane.
• Nie usuwajmy z naszych ogrodów wszystkich dzikich roślin, których nasionami żywią się te ptaki.
• Sadźmy też krzewy, w których gałęziach szukają schronienia.
• Nie usuwajmy starych gniazd, bo ptaki mogą wykorzystać je zimą.
• Warto też wieszać budki lęgowe dla wróbli i mazurków. Powinny one mieć wymiary: dno od 13x13 cm do 17x17 cm, wysokość ok. 30 cm, średnica otworu 2,8-3,3 cm. Najlepiej powiesić je na budynku, ale z dala od okien, czy miejsc, gdzie często chodzimy. Wróble są płochliwe i przestraszone mogą porzucać gniazda z jajami czy młodymi.
• Nie stosujmy chemicznych środków do zwalczania owadów.
• Zadbajmy też o wodę dla ptaków (wróble i mazurki uwielbiają też kąpiele, zarówno w wodzie, jak i w dołkach z piaskiem czy ziemią, które chętnie wygrzebują w suchych miejscach ogrodu).

Trzeba też wiedzieć, że wróbel domowy i wróbel mazurek jest pod ochroną! A 20 marca obchodzimy Międzynarodowy Dzień Wróbla.

Może się zdarzyć, że wróble podjedzą dojrzewające zboża, czy skubną kiełkujące rośliny. Ale o tym, jak bardzo te ptaki są pożyteczne, w dramatyczny sposób przekonali się Chińczycy w latach 50. XX wieku. Zlikwidowali oni wszystkie mazurki, które uważali za zagrożenie dla upraw. Jednak w kolejnym roku na kraj spadła prawdziwa plaga – szarańczy, która rzeczywiście zniszczyła wszystkie plony i sprowadziła klęskę głodu, w wyniku której zmarły miliony ludzi. Zabrakło ptaków, które wyjadały larwy szarańczy i ograniczały jej liczbę. Pamiętajmy, że te ptaki karmią młode właśnie owadamii, również tymi, które są szkodnikami roślin.

Wybrane źródła
Jestem na pTAK!
Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków
Ptaki Polski