Cykady hałasują w gorące, letnie dni. Sprawdź, co to za owady, gdzie można je usłyszeć i czy cykady żyją w Polsce

Cykady to owady, które należą do rodziny piewikowatych. Mają bardzo dużo gatunków – różne źródła podają od 2900 do 3200. Te owady uwielbiają gorąco i im cieplejszy region świata, tym jest ich więcej. Cykady dzieli się na dwie duże grupy:

• tak zwane cykady wieloletnie – żyją one głównie w Ameryce Północnej i mają niezwykły cykl życiowy – wszystkie wylęgają się co 13 lat (takich są cztery gatunki) lub 17 lat (trzy gatunki). W 2024 r. nastąpiła kumulacja i oba wylęgi zaszły w tym samym czasie! Pojawiły się miliardy owadów, które wytwarzają ogromny hałas. Jednak taka „inwazja” cykad dotyczy tylko gatunków amerykańskich;

• tak zwane cykady „roczne” – pojawiają się co roku, ale ich cykl życia jest dłuższy (trwa kilka lat). Liczą one sporo gatunków. To właśnie one żyją m.in. na południu Europy, a także w Polsce.

Polecamy też: Modliszki żyją w Polsce. Sprawdź, gdzie je spotkasz i czy są groźne

W Polsce występuje kilka gatunków cykad, ale żyją tylko w kilku miejscach kraju. Niektóre gatunki są różnie wydzielane, a owady nie zawsze regularnie „pokazują” się w tych samych miejscach. Ogólnie polskie cykady to:

• piewik gałązkowiec (Cicadetta montana) – żyje m.in. w lubuskiem oraz Ponidziu,

• Cicadetta cantilatrix – nie ma polskiej nazwy, bywa uważany za podgatunek piewika gałązkowca – występuje głównie w Ojcowskim Parku Narodowym,

• piewik podolski, cykada podolska (Cicadetta concinna) – odnotowano go m.in. w Niecce Nidziańskiej i okolicach Pińczowa,

• piewik wielkogłowy (Lyristes plebejus) – przed laty zaobserwowano go w Pieninach.

Wszystkie cykady w Polsce są niezwykle rzadkie i nie do końca poznane. Badacze niekiedy identyfikują owady na podstawie tzw. wylinek (czyli pancerzyków chitynowych, które pozostają po ich przeobrażeniu, gdy przybierają dorosłą postać) oraz dźwięków. Te owady w Polsce są pod ochroną. Ogólnie dorosłe owady występują od kwietnia-maja do lipca, a ich rozwój trwa dwa-trzy lata.

Cykady jednak łatwo spotkać, jeśli tylko wybierzesz się na wakacje gdzieś w rejon Morza Śródziemnego. Żyje tam znacznie więcej gatunków tych owadów, i nie są to pojedyncze osobniki. Z tym że cykady znacznie łatwiej usłyszeć, niż zobaczyć. Właściwie trudno ich nie usłyszeć, bo emitują hałas nawet ponad 100 decybeli! A gorący, letni dzień to idealny czas na koncert.

Jeśli będziesz gdziekolwiek na południu Europy, gdzie jest trochę drzew, nie przegapisz tego dźwięku. Bywają nawet w parkach w centrach dużych miast, np. w Atenach hałasują w najlepsze m.in. pod Akropolem. Ale nie tylko tam. Od Portugalii, przez Hiszpanię, Francję, Włochy, Chorwację i całe Bałkany, aż po Turcję. Oczywiście są też w Grecji, i to nie tylko na Cykladach, jak śpiewała Kora, ani wspomnianych Atenach, tylko na różnych wyspach oraz lądzie. Wymieniam tu tylko najbardziej popularne wakacyjne kierunki, ale te owady żyją w różnych, byle ciepłych, zakątkach globu.

Zobacz: Robaczki świętojańskie świecą w letnie noce. To nie tylko świetliki. Zobacz, jak wyglądają i żyją

Dorosłe cykady to spore owady – te żyjące w Polsce mają 1,6-3 cm długości (śródziemnomorskie i tropikalne są większe). Jednak wyróżnia je maskujące ubarwienie, które sprawia, że trudno je wypatrzeć. Cykady mają dość krępe ciało z dużą głową i okazałymi skrzydłami. Ich rozpiętość (u polskich gatunków) sięga 5 cm. Skrzydła cykad są przezroczyste, ale pokryte delikatnym rysunkiem żyłek.

Dorosłe cykady żyją w takiej postaci przez kilka tygodni, które przypadają na okres letni. Znacznie więcej czasu, bo kilka lat, spędzają jako larwy, zagrzebane w ziemi. W tym czasie odżywiają się sokami wysysanymi z korzeni roślin.

Nie, cykady nie gryzą.

Cykady wydają bardzo głośne dźwięki. M. Brodacki tak opisuje te, emitowane przez piewika podolskiego:

Głos wabiący samców tego gatunku, wydawany w ciepłe słoneczne dni, składa się z dwóch części – ostrego cykania, przypominającego tykanie zegara, i głośnego brzęczenia, powtarzanych naprzemiennie.

I choć dźwięki poszczególnych gatunków różnią się, a znawcy tych owadów potrafią je odróżnić, to ogólny schemat jest właśnie taki. Zresztą nazwa cykada pochodzi od „cykającego” dźwięku, jaki wydają (i ta nazwa brzmi podobnie w wielu różnych językach).

Ale dlaczego to robią? Jak to często w przyrodzie, chodzi o zrobienie wrażenia. Hałasują samce, wabiąc w ten sposób samice, z którymi odbędą gody. Potem samice złożą jaja, z nich wylęgną się larwy, które zejdą pod ziemię. A dorosłe osobniki zginą. Wczesnym latem cykl się powtórzy, bo część larw dojrzeje do tego, by wyjść na powierzchnię i przybrać dorosłą postać.

Jak cykady wydają dźwięki? Robią to za pomocą specjalnych membran (tymbali), znajdujących się między tułowiem i odwłokiem, które wprawiają w ruch wyspecjalizowanymi mięśniami. Dźwięk dodatkowo wzmacniają specjalne poduszki powietrzne, które zajmują sporą część odwłoku owada. Można niemal powiedzieć, że cykada gra całym sobą.

Źródła

• Brodacki, M., Występowanie cykady podolskiej Cicadetta concinna (Germar, 1821) (Hemiptera, Cicadidae) w Polsce, NATURALIA 2014 (2013, 2), 81-88

• Cicadidae, en.wikipedia.org

• insektarium.net

• Klasa, A., Bokłak, E., Cykada Cicadetta cantilatrix w Ojcowskim Parku Narodowym, Chrońmy Przyrodę Ojczystą 2015 (71,2), 108-115

• Mapa Bioróżnorodności

• Rok miliardów cykad. Naukowiec z UWM opowiada o cyklach życia, uwm.edu.pl

• Tzitziki, el.wikipedia.org