Żydzi też mieli w Nakle świątynię

W 1911 roku nakładem Niemca Otto Rombergera ukazał się plan Nakła z zaznaczonymi na nim wieloma istotnymi dla życia społecznego, gospodarczego, kulturalnego i religijnego punktami.

<!** Image 2 align=right alt="Image 35327" sub="Tak wyglądał budynek Evangelitationshause (Domu Ewangelickiego) przy ulicy Bydgoskiej w Nakle, uwieczniony na archiwalnej fotografii">Przy dzisiejszej ulicy Bydgoskiej (której część od skrzyżowania z obecną Potulicką na początku XX wieku nosiła nazwę Bromberger Landstraße - w odróżnieniu od Bromberger Straße) powyżej ówczesnej fabryki Gehlhaara, znanej nam bardziej jako „Spomasz”, blisko hoteliku „Zacisze”, znajdował się budynek Evangelitationshause czyli Domu Ewangelickiego.

Niemców coraz więcej

Do teraz, za ustaleniami poczynionymi przez Henryka Trybuszewskiego w albumie „Widoki dawnego Nakła” (str. 59), podawano że nie istniał on w rzeczywistości.

Załączona unikalna fotografia z początku XX wieku, potwierdza bezspornie, że budynek jednak tam stał.

Protestanci w Nakle od czasów rozbiorów stanowili stopniowo coraz większą siłę, a największą przewagę osiągnęli około 1890 r., kiedy to było ich prawie dwa razy więcej niż Polaków.

Miasto kilku świątyń

Stosunek wynosił 4200 do 2420 mieszkańców. Był to efekt zakrojonego na szeroką skalę, inspirowanego i prowadzonego przez rząd niemiecki, procesu germanizacyjnego.

<!** reklama left>W następnych latach proporcje ludnościowe w Nakle zaczęły zmieniać się co raz bardziej na korzyść Polaków, co z kolei było wynikiem okrzepnięcia i przeciwstawiania się niemieckim naciskom społeczeństwa polskiego.

Jeszcze przed I wojną światową liczba Polaków i Niemców wyrównała się.

W tym czasie Niemcy i ewangelicy posiadali spośród 372 różnych firm, sklepów, zakładów rzemieślniczych i przedsiębiorstw - 158, Polacy - 152, a Żydzi - 62. Spośród infrastruktury religijnej, na początku XX wieku ewangelicy mieli trzy cmentarze, w tym staroewangelicki przy obecnej ulicy Potulickiej (u wylotu ul. Przecznica). Do tego dochodził okazały kościół - obecnie pod wezwaniem św. Stanisława oraz dwie świątynie staroewangelickie, stara i nowa (pisaliśmy o niej w poprzednim numerze „Expressu Nakielskiego”).

Różnice i niesnaski

Była też niewielka bożnica baptystyczna, obsługująca tę nieliczną gminę wyznaniową. Swoją świątynię i cmentarz posiadali również Żydzi. Co warte podkreślenia, różnice wyznaniowe nie były przeszkodą we wspólnej koegzystencji w Nakle kilku kultur religijnych.

Różnice i stąd wynikające niesnaski kreowała ówczesna polityka narodowościowa władz niemieckich.

Konkurs dla Czytelników

Czytelnik, który jako pierwszy - dzwoniąc na numer 052 386 08 64 - poda lokalizację w Nakle dawnej, nieistniejącej już, synagogi żydowskiej, otrzyma w nagrodę wydany przez Muzeum i Wydawnictwo BEDEKER kolorowy folder „Krajna”.

Autor jest dyrektorem Muzeum Ziemi Krajeńskiej w Nakle