Urlop wychowawczy - jak napisać wniosek? Czy urlop wychowawczy jest płatny? Przewodnik dla rodziców dzieci młodszych

Urlop wychowawczy powoduje czasowe zawieszenie obowiązku świadczenia pracy po stronie pracownika. W tym czasie pracodawca ma obowiązek zatrudniania pracownika.

Prawo do urlopu wychowawczego mają pracownicy. Zgodnie z artykułem 2 Kodeksu pracy pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Prawo to przysługuje niezależnie od rodzaju zawartej umowy o pracę i wymiaru czasu pracy.

Aby skorzystać z urlopu wychowawczego, pracownik musi legitymować się minimum 6-miesięcznym stażem pracy. Do półrocznego okresu zatrudnienia wlicza się poprzednie okresy zatrudnienia. Chodzi tu zatem o łączny okres pozostawania w stosunku pracy, a nie okres pracy u danego pracodawcy.

WARTO WIEDZIEĆ
Urlop wychowawczy jest udzielany na czas nie dłuższy niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat.

Maksymalny wymiar urlopu wychowawczego wynosi do 36 miesięcy. Poza urlopem wychowawczym przysługującym każdemu pracownikowi na dziecko w wieku do 6 lat, pracownik w szczególnym przypadku może skorzystać z urlopu wychowawczego także po przekroczeniu przez dziecko tego wieku. Z uprawnienia tego może skorzystać rodzic (opiekun) zatrudniony co najmniej 6 miesięcy, opiekujący się dzieckiem posiadającym orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności.

Ten szczególny (dodatkowy) urlop wychowawczy w wymiarze do 36 miesięcy pracownik może wykorzystać do ukończenia przez dziecko 18. roku życia. Stosownie do art. 186 § 4 Kodeksu pracy każdemu z rodziców lub opiekunów dziecka przysługuje wyłączne prawo do jednego miesiąca urlopu wychowawczego. Prawa tego nie można przenieść na drugiego z rodziców lub opiekunów dziecka. Co do zasady, pracownik może zatem skorzystać z urlopu wychowawczego w wymiarze do 35 miesięcy, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 6. roku życia. Wyjątkowo rodzic dziecka ma prawo do urlopu wychowawczego w wymiarze do 36 miesięcy, jeżeli:

• drugi rodzic dziecka nie żyje,
• drugiemu rodzicowi dziecka nie przysługuje władza rodzicielska,
• drugi rodzic dziecka został pozbawiony władzy rodzicielskiej albo taka władza uległa ograniczeniu lub zawieszeniu.

WARTO WIEDZIEĆ
Urlop wychowawczy jest udzielany nie więcej niż w 5 częściach. Liczbę części urlopu wychowawczego ustala się w oparciu o liczbę złożonych wniosków o udzielenie urlopu.

Urlop wychowawczy jest udzielany na pisemny wniosek pracownika. Należy go złożyć w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu wychowawczego. Jeżeli wniosek został złożony bez zachowania tego terminu, pracodawca udziela urlopu wychowawczego nie później niż z dniem upływu 21 dni od dnia złożenia wniosku.

Wniosek o udzielenie pracownikowi urlopu wychowawczego albo jego części musi zawierać:

1. Imię i nazwisko pracownika
2. Imię i nazwisko dziecka, na które ma być udzielony urlop wychowawczy albo jego część
3. Wskazanie okresu, na który ma być udzielony urlop wychowawczy albo jego część na dane dziecko
4. Wskazanie okresu urlopu wychowawczego, który dotychczas został wykorzystany na dane dziecko
5. Określenie liczby części urlopu wychowawczego, z których dotychczas skorzystano na dane dziecko

Do wniosku dołącza się niezbędne oświadczenia, np. kopię prawomocnego orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności dziecka, na które ma być udzielony urlop wychowawczy.

Drugi rodzic, który nie korzysta lub nie zamierza korzystać z urlopu wychowawczego, nie ma obowiązku składania odrębnego oświadczenia. Oświadczenie o braku zamiaru korzystania przez drugiego rodzica lub opiekuna dziecka z urlopu wychowawczego przez okres wskazany we wniosku, albo o okresie, w którym drugi rodzic lub opiekun dziecka zamierza korzystać z urlopu wychowawczego w okresie objętym wnioskiem, powinien złożyć pracownik wnioskujący o urlop wychowawczy.

Urlop wychowawczy jest bezpłatny. Jeżeli pracownikowi przysługuje prawo do zasiłku rodzinnego, to może on złożyć wniosek do organu właściwego w sprawie świadczeń rodzinnych o przyznanie dodatku z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego. Szczegółowe zasady przyznawania tego dodatku określa ustawa z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. z 2017 r. poz. 1952 z późn. zm.).

Korzystanie z urlopu wychowawczego nie pozbawia pracownika możliwości podjęcia pracy (zarówno na podstawie umowy o pracę, jak i umowy cywilnoprawnej) albo rozpoczęcia innej działalności zarobkowej (np. działalności gospodarczej). Żadna z tych aktywności nie może jednak wyłączać możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. W czasie urlopu wychowawczego pracownik ma prawo podjąć pracę zarobkową u dotychczasowego lub innego pracodawcy albo inną działalność, a także naukę lub szkolenie. Pod warunkiem, że nie wyłącza to możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.

W razie ustalenia, że pracownik trwale zaprzestał sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, pracodawca wzywa pracownika do stawienia się do pracy w terminie przez siebie wskazanym. Powinno to nastąpić nie później jednak niż w ciągu 30 dni od dnia pozyskania takiej wiadomości i nie wcześniej niż po upływie 3 dni od dnia wezwania.

WARTO WIEDZIEĆ
Z urlopu wychowawczego mogą skorzystać zarówno matka, jak i ojciec dziecka. Urlop w wymiarze do 36 miesięcy przysługuje łącznie obojgu rodzicom lub opiekunom dziecka. Jeżeli oboje rodzice są pracownikami mogą to czynić jednocześnie, z tym że również wówczas wymiar urlopu wychowawczego nie zwiększa się. Odnosi się on łącznie do obojga rodziców lub opiekunów.

Za zgodą pracodawcy pracownik może zrezygnować z urlopu wychowawczego i w każdym czasie wrócić do pracy. Pracownik ma też prawo do rezygnacji z urlopu wychowawczego w drodze jednostronnego oświadczenia woli. W takim przypadku musi zawiadomić pracodawcę o rezygnacji z urlopu najpóźniej 30 dni przed terminem zamierzonego podjęcia pracy. Pracodawca jest związany oświadczeniem pracownika i ma obowiązek po upływie 30 dni od dnia zawiadomienia dopuścić pracownika do pracy.

FLESZ - NOWY KODEKS PRACY

źródło: TVN/x-news

Bezpośrednio po urlopie wychowawczym pracownik może wnioskować o udzielenie urlopu wypoczynkowego. W tej sytuacji nie obowiązuje jednak przepis, który zobowiązywałby pracodawcę do udzielenia urlopu wypoczynkowego w terminie wskazanym przez pracownika.

Kwestie dotyczące nabycia prawa do urlopu wypoczynkowego po okresie urlopu wychowawczego trwającego co najmniej miesiąc reguluje art. 155² k.p. Powołany przepis ustalając zasady redukcji wymiaru urlopu, określa je w dwojaki sposób. W zależności od tego czy okres nieobecności w pracy przypada przed nabyciem przez pracownika prawa do urlopu (§ 1), czy też po jego nabyciu (§ 2).

W pierwszym przypadku art. 155² § 1 k.p. odsyła do zasady obowiązującej przy ustalaniu wymiaru urlopu u kolejnego pracodawcy w razie ustania stosunku pracy. Urlop ustalany jest więc w wymiarze proporcjonalnym albo do okresu pozostałego do końca danego roku, albo do okresu zatrudnienia w danym roku kalendarzowym, jeżeli okres ten upływa przed jego końcem. Jeśli okres niewykonywania pracy, wskazany w art. 155² § 1 k.p., przypada po dniu nabycia prawa do urlopu, wówczas jego wymiar obniża się proporcjonalnie. Chyba że przed rozpoczęciem tego okresu pracownik wykorzystał urlop w przysługującym mu lub wyższym wymiarze. Proporcjonalne obniżenie wymiaru urlopu oznacza, że za każdy miesiąc objęty okresem niewykonywania pracy wymiar urlopu ulega obniżeniu o 1/12 wymiaru urlopu przysługującego pracownikowi.

Z art. 155² § 2 k.p. wynika, że proporcjonalne obniżenie urlopu wypoczynkowego nie dotyczy pracowników powracających do pracy w ciągu tego samego roku kalendarzowego, po trwającym co najmniej jeden miesiąc okresie urlopu wychowawczego. Pracownicy ci zachowują prawo do urlopu wypoczynkowego w pełnym wymiarze, bez jego pomniejszania o okres korzystania z urlopu wychowawczego. Aby ta korzystna dla pracowników zasada mogła być zastosowana, urlop wychowawczy musi rozpocząć się po dniu 1 stycznia danego roku, czyli po nabyciu prawa do urlopu wypoczynkowego, zaś powrót do pracy musi nastąpić w tym samym roku kalendarzowym.

WARTO WIEDZIEĆ
Ustalenie czy w danym przypadku pracownikowi przysługuje prawo do urlopu wychowawczego należy do kompetencji pracodawcy, a ewentualne spory na tym tle rozstrzyga sąd pracy.

Kodeks pracy nie reguluje wprost kwestii związanych z obliczaniem terminów. Wskazówek interpretacyjnych w tym zakresie udziela natomiast orzecznictwo Sądu Najwyższego. Zdaniem SN sposób liczenia terminów określonych w przepisach Kodeksu cywilnego nie ma zastosowania do okresów, od których zależy nabycie uprawnień pracowniczych. Zwrotowi odnoszącemu się do okresu zatrudnienia należy nadawać sens nawiązujący do bezpośredniego, potocznego czy naturalnego pojmowania wyrażenia "roku pracy", czy też jego wielokrotności.

Inaczej mówiąc, staż pracy oblicza się w latach, miesiącach i dniach, przyjmując, że termin upływa w przeddzień dnia odpowiadającego nazwie dnia początkowego. Następnie sumuje się lata, miesiące i przelicza je na lata z uwzględnieniem, że 12 miesięcy pracy to jeden rok. Sumuje się także dni i przelicza na miesiące, z uwzględnieniem, że 30 dni równa się jednemu miesiącowi. Nie obowiązuje natomiast żaden „urzędowy” kalkulator urlopu wychowawczego, choć wiele wydawnictw udostępnia takie narzędzia w swoich programach czy bezpłatnie na stronach internetowych.