Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Tyran w skansenie Europy - kim był Enver Hoxha?

Jarosław Reszka
Jarosław Reszka
Hoxha z książki Fevziu to przebiegły i bezlitosny tyran
Hoxha z książki Fevziu to przebiegły i bezlitosny tyran
Willa Envera Hoxhy do dziś zadbana stoi w centrum Tirany. Od ulicy, przy metalowym ogrodzeniu jakiś bukinista wystawił na sprzedaż dziesiątki książek. Wiele z nich to wydawnictwa sprzed kilkudziesięciu lat, z czerwona gwiazdą na okładce. Sama willa nie jest dostępna dla coraz liczniejszych turystów w Albanii. Ba, najmniejszy napis na niej nie informuje, że niemal całe życie jako przywódca komunistycznej Albanii spędził w niej Enver Hoxha.

A były do długie lata: dyktator żelazną dłonią, czy też pięścią - jak chce autor jego biografii - władał Albanią przez 41 lat lat, aż do śmierci w roku 1985. A system polityczny przez niego ustanowiony, wzorowany na stalinizmie w ZSRR, przetrwał jeszcze sześć kolejnych lat.

Gdy stalinizm w Albanii upadał, Blendi Fevziu kończył właśnie studia literatury i języka albańskiego na Uniwersytecie w Tiranie. Został pisarzem i dziennikarzem, m.in. gospodarzem telewizyjnego talk-show Opinion, który pierwszy raz pojawił się na antenie w 1997 roku.

To właśnie Fevziu pokusił się też o przeprowadzenie długiego dziennikarskiego śledztwa na temat życia i rządów Envera Hoxhy, na podstawie którego powstała pierwsza tak obszerna biografia polityka, niedawno przetłumaczona na język polski i wydana w naszym kraju.

Tom biografii Hoxhy pokazuje, że pisanie o nim jest niełatwe nawet blisko pół wieku po śmierci dyktatora. A zarazem pierwsze dwie dekady XXI wieku były ostatnim okresem, w którym można było dotrzeć do osób osobiście znających Hoxhę, także jeszcze w czasach, gdy dopiero cementowała się jego władza. Bodaj ostatnia osoba dobrze znająca go z tamtych czasów zmarła w 2020 roku. Była to Nexhmije Hoxha, od 1945 roku żona Envera i osoba wspierająca go także w politycznych decyzjach, za co zresztą w latach 90. spędziła kilka lat w więzieniu. Reszta znajomych i bliskich współpracowników dyktatora zmarła na przełomie wieków lub znacznie wcześniej została przez niego zgładzona.

Hoxha z książki Fevziu to bowiem przebiegły i bezlitosny tyran. Jeszcze zanim sięgnął po despotyczna władzę, rozpoczął systematyczną, trwająca niemal do jego spokojnej śmierci akcję likwidacji tych osób, ze strony których widział zagrożenie dla swych rządów, albo nawet świadków jego zachowań, którzy mogliby zepsuć wizerunek Hoxhy jako bohatera wojennego i wybitnego działacza komunistycznego od zarania tego ruchu w Albanii. Jedną z ostatnich ofiar dyktatora był Mehmet Shehu, wieloletni towarzysz oraz sąsiad Hoxhy - premier Albanii od 1954 do 1981 roku.

Przygnębiająca, ale i pouczająca to lektura. Pokazuje jak średnio ambitny lekkoduch zmienia się w potwora, dla którego wydanie polecenia zabicie człowieka, nawet kobiety w ciąży, jest decyzją jak każda inna.

Warto też prześledzić, jak sprytnie Hoxha potrafił rozgrywać swych potężnych sojuszników - najpierw Jugosłowian, potem Rosjan, a jeszcze później Chińczyków. Trudna to lektura, lecz warta trudu.

Blendi Fevziu, Hoxha. Żelazna pięść Albanii, Wyd. Prószyński i S-ka. Warszawa 2022.

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Jak działają oszuści - fałszywe SMS "od najbliższych"

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera