Rotunda Świętego Mikołaja w Cieszynie. Zobaczcie archiwalne zdjęcia wnętrz. Wiecie, że zabytek znajduje się na banknocie?

Rotunda romańska, majestatycznie wznosząca się na Wzgórzu Zamkowym w Cieszynie, jest nie tylko najstarszym, lecz także najcenniejszym murowanym obiektem sakralnym na terenie Śląska Cieszyńskiego. Jej historia sięga głęboko w czasie, a legendy splatają się z faktem, tworząc niezwykłą opowieść o narodzinach tego wyjątkowego miejsca.

Według jednej z legend, rotunda powstała po przyjęciu chrześcijaństwa na ziemiach polskich w 965 roku, zastępując dawną pogańską świątynię poświęconą bogini Marzannie. Chociaż ta historia przyciąga uwagę i pobudza wyobraźnię, faktycznie rotunda została wzniesiona w XI wieku, nie mając związków z duchowymi praktykami sprzed chrystianizacji.

Usytuowana w południowo-zachodniej części Wzgórza Zamkowego, rotunda składa się z nawy na planie koła oraz półkolistej apsydy od strony wschodniej, połączonych trzema stopniami. W jej zachodniej części znajduje się empora, a sama budowla przez wieki pełniła nie tylko funkcje sakralne, lecz także strategiczne. Pierwotnie używana była jako kaplica grodowa, a także służyła mieszkańcom podgrodzia, co potwierdzają historyczne dokumenty, gdzie po raz pierwszy wspomniano o niej w 1223 roku.

Wraz z rozwojem księstwa cieszyńskiego, rotunda zmieniała swoją formę i charakter. W XIV wieku podniesiono poziom posadzki, zamurowano romańskie okna, tworząc większe, gotyckie, a w XV wieku przeszła przez pożar, który dotknął głównie dach i wyposażenie. W kolejnych stuleciach, w okresie luteranizmu, kaplica zamkowa pełniła również funkcje administracyjne, a jej opiekunami byli pastorzy zatrudniani przez książąt.

Po wygaśnięciu dynastii Piastów, rotunda stopniowo traciła swoje znaczenie sakralne i w XVIII wieku służyła głównie jako magazyn narzędzi. Dopiero w XIX wieku, podczas prac renowacyjnych i modernizacyjnych, otrzymała nowy wygląd, zgodny z panującym stylem klasycystycznym. Jednakże, prawdziwa rekonstrukcja miała miejsce w latach 1947-1955, kiedy to przywrócono jej pierwotny, romański charakter.

Dziś, rotunda romańska nie tylko jest świadkiem minionych wieków, lecz także pełni rolę centrum kulturowego i religijnego. Raz w roku, podczas święta patrona kaplicy, św. Mikołaja, odbywają się w niej nabożeństwa, przyciągając wiernych i miłośników historii.

Na banknocie 20 złotych widnieje portret króla Bolesława I Chrobrego, z lewej strony - portal romański, z prawej - korona dębu z Drzwi Gnieźnieńskich. Na stronie odwrotnej znajduje się srebrny denar Bolesława I Chrobrego z ptakiem i napisem PRINCES POLONIE. Po lewej stronie banknotu - rotunda św. Mikołaja w Cieszynie, a po prawej - lew na tle wici roślinnej z Drzwi Gnieźnieńskich.