Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Jak wygląda typowy proces partycypacji w Polsce?

js
Jak wygląda typowy proces partycypacji w Polsce?
Jak wygląda typowy proces partycypacji w Polsce? commons.wikimedia.org/Sharon & Nikki McCutcheon
Partycypacja to inaczej uczestnictwo. Partycypować znaczy angażować się. Pojęcie to jest używane, żeby podkreślić wagę współodpowiedzialności wszystkich uczestników za przebieg sprawy. Jeśli uda się wygrać – wszyscy uczestnicy zyskują korzyść, jeżeli jednak dojdzie do klęski – wszyscy zaangażowani ponoszą straty. Partycypacja obywatelska dotyczy wszystkich nas, czyli obywateli. Jak wygląda typowy proces partycypacji w Polsce?

Partycypacja obywatelska – o czym należy wiedzieć?

Partycypacja obywatelska może być rozumiana dwojako. W literaturze pojawiają się określenia:

  • partycypacja wertykalna – obejmująca relację obywateli i władzy;
  • partycypacja horyzontalna – dotycząca współpracy grup i osób nawiązana w określonym celu.

W procesy partycypacji angażują się, oprócz obywateli i władz, organizacje pozarządowe. Często to z ich inicjatywy konkretny projekt jest realizowany. Co do zasady, procesy partycypacji dotyczą przede wszystkim władz lokalnych i obywateli związanych z konkretnym regionem. Partycypować mogą wszyscy obywatele.

Pojęcia partycypacji może być tłumaczone jako mniej lub bardziej bezpośrednie uczestnictwo obywateli w życiu społecznym, publicznym i politycznym.

Dlaczego warto partycypować?

Partycypacja obywatelska umożliwia realne wpływanie na działania władz. Poszczególne projekty związane z procesem partycypacji pozwalają na realizowanie polityki na różnych szczeblach – gminy, powiatu, regionu i państwa.

Partycypacja obywatelska jest promowana przez szereg instytucji, w tym przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej oraz organizacje międzynarodowe.

Partycypacja obywatelska w Polsce jest oparta na zasadach Konstytucji RP. Już w preambule ustawy zasadniczej wspomina się o konieczności współdziałania władz, dialogu społecznym oraz zasadzie pomocniczości:

… ustanawiamy Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej jako prawa podstawowe dla państwa oparte na poszanowaniu wolności i sprawiedliwości, współdziałaniu władz, dialogu społecznym oraz na zasadzie pomocniczości umacniającej uprawnienia obywateli i ich wspólnot.”

Partycypacja obywatelska ma szereg zalet. Przede wszystkim jednak:

  • pozwala na rozwój demokracji loklanej;
  • umożliwia realizację konstytucyjnej zasady dialogu społecznego;
  • przedkłada dobro wspólne nad interes indywidualny;
  • łagodzi lokalne konflikty;
  • umożliwia artykułowanie potrzeb społecznych (zwłaszcza tych grup, które nie mają swojej reprezentacji we władzach publicznych);
  • stanowi narzędzie kontroli nad działaniami instytucji publicznych.

Dla władzy partycypacja obywatelska jest sposobem na integrowanie i edukowanie obywateli oraz legitymizowanie podejmowanych decyzji.

Jak wygląda typowy proces partycypacji w Polsce?

Formy, techniki oraz zakres zaangażowania mieszkańców w poszczególne etapy są zróżnicowane. Zależą m.in. od specyfiki programu. Ważny jest także stopień aktywizacji mieszkańców. Obie strony procesu muszą chcieć w nim uczestniczyć. Fundamentem dobrej partycypacji jest przygotowanie partnerów oraz transparentność procesu partycypacji.

Co istotne, władze lokalne i obywatele mają swobodę w kreowaniu i koordynowaniu procesu partycypacji. Muszą jednak przestrzegać obowiązującego prawa.

Poszczególne etapy przygotowania oraz realizacji strategii lub programu mogą mieć różne formy i mechanizmy. Do podstawowych należy zaliczyć:

  • wymianę informacji, doświadczeń oraz wiedzy;
  • konsultacje;
  • udział w podejmowaniu decyzji;
  • udział w realizacji zadań publicznych, które wynikają z podjętych decyzji;
  • udział w kontrolowaniu wdrażania podjętych decyzji.

Zaplanowanie procesu partycypacji musi opierać się na porządkowaniu kolejnych etapów działania. Ważne są:

  1. Cel – określenie powodów, dla których proces został zawiązany.
  2. Kontekst – badanie wcześniejszych działań w danym obszarze, sprawdzenie uwarunkowań prawnych i administracyjnych.
  3. Ludzie – określenie, kto może być zainteresowany procesem – czy proces dotyczy całej społeczności?
  4. Proces – zastosowanie jednej lub kilku z technik procesów partycypacji.
  5. Wynik – osiągnięcie celu.

Budżet obywatelski jako przykład procesu partycypacji

Istnieje wiele form partycypacji. Do najpopularniejszych zaliczamy:

  • ocenę partycypacyjną;
  • warsztaty charette
  • planowanie partycypacyjne;
  • Kawiarnię Obywatelską;
  • Panel obywatelski;
  • Budżet partycypacyjny.

Budżet partycypacyjny, czyli Budżet Obywatelski to proces partycypacji oparty na współdecydowaniu o rozdzieleniu pewnej puli środków publicznych na konkretne cele. Obywatele mają możliwość wzięcia udziału w dyskusji nad propozycjami budżetu na każdym etapie.

Partycypacja społeczna w ramach Budżetu Obywatelskiego jest w Polsce stosunkowo nowym zjawiskiem. Po raz pierwszy testowano go w latach 2011-2012. Prekursorem było miasto Sopot.

Dzięki inicjatywie partycypacji, jaką jest Budżet Obywatelski, mieszkańcy mogą wpływać bezpośrednio na rozwój swojego miasta. Obywatele mają możliwość m.in. wysuwania nowatorskich koncepcji dotyczących gospodarowania lokalnymi zasobami.
Budżet partycypacyjny może być jednodniowym wydarzeniem lub ciągiem działań, które angażują społeczność.

Jakie są zalety Budżetu Obywatelskiego?

  • adekwatne do rzeczywistych potrzeb rozdzielenie ograniczonych środków finansowych;
  • zwiększenie zaufania do lokalnych władz;
  • zwiększenie poczucia sprastwa u obywateli;
  • legitymizacja działań związanych z wydawaniem publicznych pieniędzy.

Źródło:
1. T. Schimanek, Partycypacja obywatelska w społeczności lokalnej, FISE Fundacja Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych, Warszawa 2015.
2. Partycypacjaobywatelska.pl

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Materiał oryginalny: Jak wygląda typowy proces partycypacji w Polsce? - Nowa Trybuna Opolska